नोबेल पुरस्कार के बारे में जानिए (कब किसको क्यूँ मिला ये पुरस्कार)

2018 Nobel Prize विजेताओ की list दी  गयी है| जो आपकी आगामी एकदिवसीय परीक्षा के मद्देनजर यह एक महत्वपूर्ण विषय है तो आईये जानते है| क्या होता है यह नोबेल पुरस्कार (What is Nobel Prize?), क्यों दिया जाता है ये नोबेल पुरस्कार (Why is this Nobel Prize awarded?), कौन देता है ये नोबेल पुरस्कार (Who gives this Nobel Prize) आदि के बारे

शुरू करने से पहले जानते है की क्या होता है नोबेल पुरस्कार (What is the Nobel Prize?)

नोबेल पुरस्कार स्वीडन के महान वैज्ञानिक सर अल्फ्रेड नोबेल की याद में नोबेल फाउंडेशन द्वारा वर्ष 1901 से हर वर्ष 6 क्षेत्रो में किये गए विशेष कार्यो के लिए दिया जाता है| आईये जानते है वो 6 क्षेत्र कौन- कौन से है? [ द्वितीय विश्व युद्ध के कारण सन 1940, 41, एवं 1942 में यह पुरस्कार किसी को नही दिया गया]

  1. शांति
  2. साहित्य
  3. भौतिकी
  4. रसायन
  5. चिकित्सा विज्ञान
  6. अर्थशास्त्र ( नोबेल पुरस्कार को देने के लिए इस क्षेत्र को 1969 में चुना गया)

यह पुरस्कार विश्व का सर्वोच्च पुरस्कार है, इस पुरस्कार को प्राप्त करने वाले व्यक्ति को प्रशस्ति-पत्र के साथ 14 लाख डालर की राशि प्रदान की जाती है, जो वर्तमान डॉलर के मूल्य के हिसाब से भारतीय रूपये में लगभग 10 करोड़ 38 लाख 27 हजार नौ सौ चालीस रूपये होगे|कभी-कभी यह पुरस्कार किसी एक क्षेत्र में किये गये विशेष कार्य के लिए एक व्यक्ति को दिया, तो कभी-कभी सम्मलित रूप से दिया जाता है (सम्मलित रूप से ज्यादा से ज्यादा 3 व्यक्तियों को दिया जा सकता है)

आज की इस पोस्ट में हम वर्ष 1901 से लेकर वर्ष 2018 तक के सभी नोबेल पुरस्कार विजेताओ (Nobel Prize Winners) के बारे में जानकारी प्राप्त करेगे| वर्ष 1901 से वर्ष 2017 के मध्य 892 व्यक्तियों ने तथा 24 संगठनों ने इस Noble Prize को प्राप्त किया है| (इनमे से कुछ संगठन एवं व्यक्तियों को यह पुरस्कार 2 या 2 से अधिक बार मिला है)

 

नोबेल पुरस्कार विजेता (1901-1950)

वर्ष
भौतिकी में नोबेल विजेताओं की सूची
रसायनशास्त्र में नोबेल विजेताओं की सूची
औषधी में नोबेल पुरस्कार विजेताओं की सूची
साहित्य में नोबेल विजेताओं की सूची
शांति में नोबेल विजेताओं की सूची
1901 विलहम कॉनरैड रॉटजन जैकोबस हेनरीकस वांट हॉफ इमिल वॉन बेहरिंग सुली प्रुधोम हेनरी डूनांट
फ्रेडरिक पासी
1902 हेनरिक ए लॉरेंज
पीटर जीमान
हरमन एमिल फिशर रोनाल्ड रॉस मॉमसन मैथियस थियोडोर इली डूकोमुन;
अल्बर्ट गोबाट
1903 हेनरी बेकरेल
पियरे क्यूरी;
मेरी क्यूरी
स्वान्ते अरहेनियस नील्स रिबर्ग फिनसेन ब्यर्नख़्वेर्ने ब्यर्नसॉन रनडाल क्रेमर
1904 लार्ड रेली विलियम रामसे इवान पेट्रोविच पावलोव

बजॉर्नसन

फ्रेडेरिक मिस्ट्राल,
जोस एकेगरे
इंस्टिट्यूट ऑफ इंटरनेशनल लॉ
1905 फिलिप लेनार्ड अडॉल्फ वॉन बेयर रॉबर्ट कोच हेन्रिक सींकीविक्ज़ बॅर्था फॉन सुट्नेर
1906 जे जे थॉमसन हेनरी मोयसन केमिलो गोल्गि
सांटियागो रॅमॉन कजल
जिओसुए कार्डुच्ची थियोडोर रूज़वेल्ट
1907 अल्बर्ट अब्राहम मिशेलसन एडुअर्ड बुकनेर चार्ल्स लुई अल्फोंस लैवेरन रुडयार्ड किपलिंग अर्नेस्टो टेयोडोरो मोनेटा
लुइस रेनॉ
1908 गाब्रियल लिपमन अर्नेस्ट रदरफोर्ड इल्या इलिच मेखनिकोव,
पॉल एह्र्लिक
रूडोल्फ क्रिस्टोफ यूकेन क्लास पाँटस अर्नॉल्डसन
फ्रेडरिक बायर
1909 कार्ल फर्डिनाण्ड ब्रौन
गुल्येल्मो मार्कोनी
विल्हेल्म ओस्वाल्ड एमिल थियोडोर कोचेर सेल्मा लागेर्लाफ ऑगस्ट मारिए फ्रांकोइस बीरनाइर्ट,
पॉल-हेनरी-बेंजामिन डी’एस्टोरनेलस डी कांस्टेंट
1910 योहानेस डिडरिक वान डर वाल्स ओटो वल्लाच अल्ब्रेक्ट कोसेल पाल हेज़े अंतरराष्ट्रीय शांति ब्यूरो
1911 विल्हेल्म वियेन मेरी क्युरी अल्वर गुल्सट्रांड मोरीस मेटरलिंक टोबीस माइकल करेल अस्सेर
अल्फ्रेड हेरमन फ्राइड
1912 गुस्टाफ डेलेन विक्टर ग्रीगनार्ड,
पॉल सबटाएर
अलेक्सिस कर्रेल गेर्हार्ट हौप्टमान एलीहू रूट
1913 हाइके कामरलिंघ ऑन्स Alfred Werner Charles Richet रवीन्द्रनाथ ठाकुर Henri La Fontaine
1914 माक्स वान लो Theodore William Richards Robert Bárány पुरस्कार नहीं दिया गया
1915 विलियम हेनरी ब्रैग
विलियम लारेन्स ब्राग
Richard Martin Willstätter रोमां रोलां
1916 फर्नर फान हैडेन्स्टाम
1917 चार्ल्स ग्लोवर बार्क्ला Karl Adolph Gjellerup;
Henrik Pontoppidan
International Committee of the Red Cross
1918 मैक्स प्लांक Fritz Haber फ्रिट्ज  हबेर पुरस्कार नहीं दिया गया
1919 जोहन्नेस स्टार्क Jules Bordet कार्ल स्पिटेलेर वुडरो विल्सन
1920 चार्ल्स एडुआर्ड गुइल्लौमे Walther Hermann Nernst August Krogh क्नूट हामसन Léon Bourgeois
1921 अल्बर्ट आइन्सटाइन Frederick Soddy अनातोले फ्रांस Hjalmar Branting;
Christian Lous Lange
1922 नील्स बोर Francis William Aston Archibald Hill;
Otto Fritz Meyerhof
हसिण्टो बेनावेण्टे Fridtjof Nansen
1923 रोबर्ट ए मिल्लिकन Fritz Pregl Frederick Banting;
John James Richard Macleod
विलियम बटलर येट्स
1924 माने सीगबान Willem Einthoven व्लाडिस्लाव रेमांट
1925 जेम्स फ्रान्क,
गुस्टाफ हर्ज़
Richard Adolf Zsigmondy जार्ज बर्नार्ड शा Austen Chamberlain;
Charles G. Dawes
1926 जां बाप्टिस्टे पेरिन Theodor Svedberg Johannes Andreas Grib Fibiger ग्रात्सिआ डेलेड्डा Aristide Briand;
Gustav Stresemann
1927 आर्थर एच काम्पटन,
सी टी आर विल्सन
Heinrich Otto Wieland Julius Wagner-Jauregg आन्रि बर्गसां Ferdinand Buisson;
Ludwig Quidde
1928 ओवेन विलेन्स् रिचार्डसन Adolf Otto Reinhold Windaus Charles Nicolle सिग्रिड उंडसेट
1929 लुई द ब्रॉई Arthur Harden;
Hans von Euler-Chelpin
क्रिस्टियान आइकमन;
Frederick Gowland Hopkins
थामस मान Frank B. Kellogg
1930 चन्द्रशेखर वेंकट रामन् Hans Fischer Karl Landsteiner सिंकलेर लुइस Nathan Söderblom
1931 Carl Bosch;
Friedrich Bergius
ओटो वारबर्ग एरिक एक्सेल कार्लफेल्ट Jane Addams;
Nicholas Murray Butler
1932 वर्नर हाइजनबर्ग Irving Langmuir Charles Scott Sherrington;
Edgar Douglas Adrian
जाह्न गाल्सवर्दी
1933 अर्विन श्रोडिन्गर;
पॉल डिरॅक
Thomas Hunt Morgan इवान अलेक्सेविच बुनिन Norman Angell
1934 Harold Clayton Urey George Whipple;
George Minot;
William P. Murphy
लुइगि पिरण्डेलो Arthur Henderson
1935 जेम्स चैडविक Frédéric Joliot-Curie;
Irene Joliot-Curie
Hans Spemann Carl von Ossietzky
1936 विक्टर फ्रांसिस हेस;
कार्ल डेविड ऐंडरसन
Peter Debye Henry Hallett Dale;
Otto Loewi
यूजीन ओ’नील Carlos Saavedra Lamas
1937 क्लिन्टन डविसन;
जॉर्ज पेजेट थॉमसन
Walter Haworth;
Paul Karrer
Albert Szent-Györgyi रोजे मार्टिन दु गार Cecil of Chelwood, Viscount
1938 एन्रीको फर्मी Richard Kuhn[A] Corneille Heymans पर्ल एस बक Nansen International Office For Refugees
1939 अर्नेस्ट लारेन्स Adolf Butenandt;[A]
Lavoslav Ružička
Gerhard Domagk[A] फ्रांस ईमिल सिल्लनपा
1940
1941
1942
1943 आटो स्टर्न George de Hevesy Henrik Dam;
Edward Adelbert Doisy
1944 इसिडोर ऐज़क रबि ओटो हैन Joseph Erlanger;
Herbert Spencer Gasser
योहानेस विल्हेल्म जेन्सेन International Committee of the Red Cross
1945 वुल्फगांग पौली Artturi Ilmari Virtanen अलेक्ज़ांडर फ्लेमिङ,
Ernst Boris Chain;
Howard Walter Florey
गब्रिएला मिस्ट्राल Cordell Hull
1946 पर्सी ब्रिजमन James B. Sumner;
John Howard Northrop;
Wendell Meredith Stanley
Hermann Joseph Muller हरमन हेस Emily Greene Balch;
John Mott
1947 एडवर्ड विक्टर एप्पलटन Robert Robinson Carl Ferdinand Cori;
Gerty Theresa Cori;
Bernardo Houssay
आन्द्रे जिदे Friends Service Council;
American Friends Service Committee
1948 पेट्रिक एम एस ब्लाकेट Arne Tiselius Paul Hermann Müller टी एस एलियट
1949 हिदेकी युकावा William Giauque Walter Rudolf Hess;
António Egas Moniz
विलियम फाकनर John Boyd Orr
1950 सेसिल पावेल Otto Diels;
Kurt Alder
Philip Showalter Hench;
Edward Calvin Kendall;
Tadeus Reichstein
बर्टराण्ड रसेल Ralph Bunche

 

नोबेल पुरस्कार विजेता (1951-2000)

वर्ष
भौतिकी में नोबेल विजेताओं की सूची
रसायनशास्त्र में नोबेल विजेताओं की सूची
औषधी में नोबेल पुरस्कार विजेताओं की सूची
साहित्य में नोबेल विजेताओं की सूची
शांति में नोबेल विजेताओं की सूची
अर्थशास्त्र में नोबेल विजेताओं की सूची
1951 जॉन कॉक्रॉफ़्ट;
अर्नेस्ट टी एस वाल्टन
Edwin McMillan;
Glenn T. Seaborg
मैक्स थाइलर पार लागेरक्विस्ट Léon Jouhaux
1952 फीलिक्स ब्लाख;
एडवर्ड मिल्स परसेल
Archer John Porter Martin;
Richard Laurence Millington Synge
Selman Waksman फ्रांसवा मौरिआक Albert Schweitzer
1953 फ़्रिट्स ज़ेरनीके हर्मन स्टॉडिंगर Hans Adolf Krebs;
Fritz Albert Lipmann
विन्सटन चर्चिल George Marshall
1954 माक्स बोर्न;
वाल्थर बोटे
Linus Pauling John Franklin Enders;
Frederick Chapman Robbins;
Thomas Huckle Weller
Ernest Hemingway United Nations High Commissioner for Refugees
1955 विलिस इ लाम्ब;
पोलिकार्प कुश
Vincent du Vigneaud Hugo Theorell हालडोर लाक्सनेस
1956 जॉन बर्दीन,
वॉल्टर ब्रैट्टैन,
विलियम शोक्ली
Cyril Norman Hinshelwood;
Nikolay Nikolaevich Semenov
André Frédéric Cournand;
Werner Forssmann;
Dickinson W. Richards
हुआन रामोन हिमेनेज़
1957 चेन निंग यांग,
त्सांग-डाव ली
Lord (Alexander R.) Todd Daniel Bovet आल्बेर कामु Lester B. Pearson
1958 पावेल एलेक्सेविच चेरेन्कोव;
इल्या फ्रैंक;
इगोर वाइ टाम
Frederick Sanger George Wells Beadle;
Edward Lawrie Tatum;
Joshua Lederberg
बोरिस पास्टेरनक [B] Georges Pire
1959 एमिलियो जीनो सेगर,
ओवेन चेम्बेर्लैन
Jaroslav Heyrovský Arthur Kornberg;
Severo Ochoa
साल्वाटोरी क्वासिमोडो Philip J. Noel-Baker
1960 डोनाल्ड ए ग्लेसर Willard Libby Frank Macfarlane Burnet;
Peter Medawar
सां-जाह्न पेर्से Albert Lutuli
1961 रॉबर्ट होफ्सटैडटर;
रुडोल्फ मोसबेउर
Melvin Calvin Georg von Békésy ईवो आण्ड्रिच डैग हैमरस्क्जोंल्ड
1962 लेव लाण्डौ Max Perutz;
John Kendrew
Francis Crick;
जेम्स डी. वाटसन;
Maurice Wilkins
जाह्न स्टैनबेक Linus Pauling
1963 यूजीन विग्नर,
मारिया गोपर्ट-मेयर,
जे हान्स डी जेन्सेन
Karl Ziegler;
Giulio Natta
John Carew Eccles;
Alan Lloyd Hodgkin;
Andrew Huxley
ज्योर्जोस सेफेरिस International Committee of the Red Cross;
League of Red Cross societies
1964 चार्ल्स् एच् टाउन्स्,
निकोले बासोव,
अलेक्सान्द्र एम प्रोखोरोफ
Dorothy Crowfoot Hodgkin Konrad Emil Bloch;
Feodor Felix Konrad Lynen
ज्याँ पॉल सार्त्र [C] मार्टिन लूथर किंग
1965 सिन-इतिरो तोमोनागा
जुलियन श्विंगर
रिचर्ड फिलिप्स फाइनमेन
Robert Burns Woodward François Jacob;
André Michel Lwoff;
Jacques Monod
मिखैल शोलोखोव यूनिसेफ
1966 अल्फ्रेड कस्त्लेर Robert S. Mulliken Francis Peyton Rous;
Charles Brenton Huggins
नेल्ली साक्स,
श्मुएल योसेफ अग्नोन
1967 हांस अल्ब्रेक्त बेटू Manfred Eigen;
Ronald George Wreyford Norrish;
George Porter
Ragnar Granit;
Haldan Keffer Hartline;
George Wald
मिग्वेल आंगेल अस्टूरियस
1968 लुइस अल्वारेज़ Lars Onsager Robert W. Holley;
हरगोविन्द खुराना;
मार्शल वॉरेन निरेनबर्ग
यासुनारी कावाबाता रेने कैसिन
1969 मरे गेलमन Derek Barton;
Odd Hassel
Max Delbrück;
Alfred Hershey;
Salvador Luria
Samuel Beckett अंतरराष्ट्रीय श्रम संघ Ragnar Anton Kittil Frisch;
Jan Tinbergen
1970 हान्नेस आल्फवेन;
लुइ नील
Luis F. Leloir Julius Axelrod;
Ulf von Euler;
Bernard Katz
अलेक्सान्द्र सोल्शेनीत्सिन प्रोफेसर नारमन बोरलॉग Paul Samuelson
1971 डैनिस गैबर Gerhard Herzberg Earl Wilbur Sutherland, Jr. पाब्लो नेरूदा Willy Brandt Simon Kuznets
1972 जॉन बर्दीन;
लीयों नील कूपर,
जॉन रॉबर्ट श्रीफर
Christian B. Anfinsen;
Stanford Moore;
William Howard Stein
Gerald Edelman;
Rodney Robert Porter
हैन्रिक बोल John Hicks;
Kenneth Arrow
1973 लीयो एसाकी;
इवर जियवेर;
ब्रायन जोसेफसन
Ernst Otto Fischer;
Geoffrey Wilkinson
Karl von Frisch;
Konrad Lorenz;
Nikolaas Tinbergen
पैट्रिक व्हाइट Henry Kissinger;
Lê Ðức Thọ[D]
Wassily Leontief
1974 मार्टिन राइल;
एंटनी हविश
Paul Flory Albert Claude;
Christian de Duve;
George Emil Palade
ऐविण्ड जाह्नसन,
हैरी मार्टिन्सन
Seán MacBride;
Eisaku Satō
Gunnar Myrdal;
Friedrich Hayek
1975 आगे बोह्र
बेन रॉय मोटलसन;
जेम्स रेनवाटर
John Cornforth;
Vladimir Prelog
David Baltimore;
Renato Dulbecco;
Howard Martin Temin
यूजेनियो मोंटाले Andrei Sakharov Leonid Kantorovich;
Tjalling Koopmans
1976 बर्टन रिक्टर;
शमूएल चाओ चुंग टिंग
William Lipscomb Baruch Samuel Blumberg;
Daniel Carleton Gajdusek
Saul Bellow Betty Williams;
Mairead Corrigan
Milton Friedman
1977 फिलिप वारेन एन्डरसन,
नेविल फ़्रांसिस माॅट्;
जॉन हसबरौक वान वलेक
Ilya Prigogine Roger Guillemin;
Andrew Schally;
Rosalyn Sussman Yalow
विसेण्टि अलेक्ज़ान्द्रे Amnesty International Bertil Ohlin;
James Meade
1978 पीटर कपिज़ा;
आर्नो पेन्जियस,
रोबर्ट वूड्रो विल्सन
Peter D. Mitchell Werner Arber;
Daniel Nathans;
हैमिल्टन स्मिथ
इसाक बेशविस सिंगर Anwar El Sadat;
Menachem Begin
Herbert Simon
1979 शेल्डन ग्लास्हौ,
अब्दुस सलाम;
स्टीवन वैनबर्ग
Herbert C. Brown;
Georg Wittig
Allan McLeod Cormack;
Godfrey Hounsfield
ओडोसियस एलैटिस मदर टेरेसा Theodore Schultz;
Arthur Lewis
1980 जेम्स क्रोनिन;
वैल लॉग्सडन फिच
Paul Berg;
Walter Gilbert;
Frederick Sanger
Baruj Benacerraf;
Jean Dausset;
George Davis Snell
चेस्वाव मीलोश Adolfo Pérez Esquivel Lawrence Klein
1981 निकोलास ब्लोमबेर्गेन;
आर्थर लियोनार्ड स्कॉलोव;
काई सीगबान
Kenichi Fukui;
Roald Hoffmann
Roger W. Sperry;
David H. Hubel;
Torsten N. Wiesel
एलियास कैनेती United Nations High Commissioner for Refugees James Tobin
1982 केनेथ जी विल्सन आरोन क्लूज Sune Bergström;
Bengt I. Samuelsson;
John Robert Vane
गेब्रियल गार्सिया मार्ख़ेस अल्वा म्यर्दल,
Alfonso García Robles
George Stigler
1983 सुब्रह्मण्यन् चन्द्रशेखर;
विलियम ए फोलर
Henry Taube Barbara McClintock विलियम गोल्डिंग लेक वालेसा Gérard Debreu
1984 कार्लो रुबिया;
सिमोन वान डर मीर
Robert Bruce Merrifield Niels Kaj Jerne;
Georges J. F. Köhler;
César Milstein
यारोस्लाव सैफर्ट डेसमंड टूटू Richard Stone
1985 क्लाउस वॉन क्लिटज़िंग Herbert A. Hauptman;
Jerome Karle
Michael Stuart Brown;
Joseph L. Goldstein
क्लाड सैमन International Physicians for the Prevention of Nuclear War Franco Modigliani
1986 अर्न्स्ट रुस्का;
गर्ड बिन्निग;
हैन्रिक रोह्रेर
Dudley R. Herschbach;
Yuan T. Lee;
John C. Polanyi
स्टैनली कोहेन,
Rita Levi-Montalcini
वोले शोयिंका Elie Wiesel James M. Buchanan
1987 ग्यार्ग जे बेडनोर्ज़,
कार्ल अलेक्जेंडर मुलर
Donald J. Cram;
जा़न-मारी लैह्न;
Charles J. Pedersen
Susumu Tonegawa जोसेफ ब्रोड्स्की ओस्कर आरिअस Robert Solow
1988 लीयोन एम लीडरमन,
मेल्विन श्वार्ट्ज,
जैक स्टीनबर्गर
Johann Deisenhofer;
Robert Huber;
Hartmut Michel
James W. Black;
Gertrude B. Elion;
George H. Hitchings
नजीब महफूज़ United Nations Peace-Keeping Forces Maurice Allais
1989 नॉर्मन रैमसे;
हांस जॉर्ज डेहमेल्ट;
वुल्फगांग पौली
Sidney Altman;
Thomas Cech
J. Michael Bishop;
Harold E. Varmus
कमीलो होज़े चेला Tenzin Gyatso, the 14th Dalai Lama Trygve Haavelmo
1990 जेरोम आइज़क फ्राइडमैन;
हेनरी वे केंडल;
रिचार्ड इ टेलर
Elias James Corey Joseph Murray;
E. Donnall Thomas
ओक्टावियो पाज़ Mikhail Gorbachev Harry Markowitz;
Merton Miller;
William Forsyth Sharpe
1991 पी॰जी॰डी॰ गेनेस रिचर्ड आर॰ अर्नस्ट Erwin Neher;
Bert Sakmann
नादीन गोर्दीमेर आंग सान सू की Ronald Coase
1992 ज्योर्जेस चर्पाक Rudolph A. Marcus Edmond H. Fischer;
Edwin G. Krebs
डेरेक वालकाट्ट Rigoberta Menchú गैरी बेकर
1993 रसेल ए हल्से,
जोसेफ एच टेलर जुनियर
Kary Mullis;
Michael Smith
Richard J. Roberts;
Phillip Allen Sharp
टोनी मारिसन नेल्सन मंडेला,
Frederik Willem de Klerk
Robert Fogel;
Douglass North
1994 बर्टराम ब्रोकहौस;
क्लिफर्ड शूल
George Andrew Olah अल्फ्रेड जी॰ गिलमैन;
Martin Rodbell
केन्ज़ाबुरो ओए Yasser Arafat;
Shimon Peres;
Yitzhak Rabin
John Harsanyi;
John Forbes Nash;
Reinhard Selten
1995 मार्टिन लुई पर्ल;
फ्रेडेरिक रेन्स
Paul J. Crutzen;
Mario J. Molina;
Frank Sherwood Rowland
Edward B. Lewis;
Christiane Nüsslein-Volhard;
Eric F. Wieschaus
सेमस हेनी Joseph Rotblat;
Pugwash Conferences on Science and World Affairs
Robert Lucas, Jr.
1996 डेविड ली;
डगलस डी ओशेरॉफ़;
रोबर्ट कोलमन रिचार्डसन
Robert F. Curl Jr.;
Harold Kroto;
Richard Smalley
Peter C. Doherty;
Rolf M. Zinkernagel
विस्लावा सिम्बोर्स्का Carlos Filipe Ximenes Belo;
ख़ोसे रामोस होर्ता
James Mirrlees;
William Vickrey
1997 स्टीवन चू;
क्लाउड कोहेन-तनुजी;
विलियम डी फिलिप्स
Paul D. Boyer;
John E. Walker;
Jens Christian Skou
Stanley B. Prusiner डेरियो फो International Campaign to Ban Landmines;
Jody Williams
Robert C. Merton;
Myron Scholes
1998 रोबेर्ट बी लाफलिन;
हर्स्ट एल स्टोर्मर;
डेनियल सी सुई
Walter Kohn;
John Pople
Robert F. Furchgott;
Louis J. Ignarro;
Ferid Murad
होज़े सरमागो John Hume;
David Trimble
अमर्त्य सेन
1999 गेरार्डस ‘टी हूफ्ट;
मार्टिनस जे जी वेल्टमैन
Ahmed Zewail Günter Blobel गुण्टर ग्रास Médecins Sans Frontières Robert Mundell
2000 ज़ोरेस अल्फेरोव;
हर्बर्ट क्रोएमेर;
जैक किल्बी
Alan J. Heeger;
Alan MacDiarmid;
Hideki Shirakawa
Arvid Carlsson;
Paul Greengard;
Eric Kandel
गौ चिंजयान Kim Dae Jung James Heckman;
Daniel McFadden

 

नोबेल पुरस्कार विजेता (2000-अभी तक)

वर्ष
भौतिकी में नोबेल विजेताओं की सूची
रसायनशास्त्र में नोबेल विजेताओं की सूची
औषधी में नोबेल पुरस्कार विजेताओं की सूची
साहित्य में नोबेल विजेताओं की सूची
शांति में नोबेल विजेताओं की सूची
अर्थशास्त्र में नोबेल विजेताओं की सूची
2001 एरिक ए॰ कॉर्नेल;
वुल्फगांग केट्टेर्ले;
कार्ल ई॰ वीमन
विलियम एस॰ नोल्स;
रयोजी नोयोरी;
कार्ल बैरी शरप्लेस
लेलैंड एच॰ हार्टवेल;
टिम हंट;
पॉल नर्स
वी एस नाइपॉल संयुक्त राष्ट्र,
कोफ़ी अन्नान
जॉर्ज एकेर्लोफ;
माइकल स्पेंस;
जोसेफ ई॰ स्टिग्लित्ज़
2002 रेमन्ड डेविस जुनियर;
मासातोशी कोशिबा;
रिक्कर्डो गियाकोनी
जॉन बेनेट फेन,
कोइची तनक,
कर्ट वुदरिक
सिडनी ब्रेनर
हावर्ड रॉबर्ट होर्वित्ज़
जॉन सल्सटन
इम्रे कोर्टेश जिमी कार्टर डैनियल कहनेमन;
वर्नन एल॰ स्मिथ
2003 अलेक्से ए अब्रिकोसोव;
वितली गिन्ज़बर्ग;
ए जे लेगेट
पीटर एग्रे,
रॉड्रिक मैक्कीनन
पॉल लौटरबर
पीटर मैन्सफील्ड
जाह्न माक्सवेल कोएट्ज़ी शिरीन एबादी रॉबर्ट एफ एंगल
क्लाइव ग्रेंजर
2004 डेविड ग्रॉस
ह्यूग डेविड पुलित्ज़र;
फ्रैंक विल्चेक
आरोन चियानोवीर,
एवरम हेर्शको,
इरविन रोज
रिचर्ड एक्सल
लिंडा बी बक
एल्फ्रीडे येलिनेक वंगारी मथाई फिन केडलांड,
एडवर्ड सी प्रेस्कॉट
2005 रॉय जे ग्लौबेर;
जॉन एल हॉल;
थियोडोर डब्ल्यू हैंश
यवेस चौवीं,
रॉबर्ट हावर्ड ग्रुब्स,
रिचर्ड आर सरोक
बैरी मार्शल,
रॉबिन वारेन
हैरल्ड पिंटर अन्तर्राष्ट्रीय परमाणु ऊर्जा अभिकरण
मोहम्मद अलबारदेई
रॉबर्ट औमान्न,
थॉमस सेलिंग
2006 जॉन सी मैथर;
जोर्ज एफ स्मूट
रोजर डी कोर्नबर्ग एंड्रयू फायर,
क्रेग मेलो
ओरहन पैमुक मोहम्मद युनुस,
ग्रामीण बैंक
एडमण्ड फेल्प्स
2007 अल्बर्ट फर्ट;
पीटर ग्रूनबर्ग
गेरहार्ड एर्टेल मारियो रेनाटो कैपीची;
मार्टिन जॉन एवन्स;
ओलिवर स्मिथिस
डोरिस लेसिंग जलवायु परिवर्तन पर अंतर-सरकारी पैनल;
अल्बर्ट गोर
लियोनिड लियोनिद हार्विच्ज़;
एरिक मास्किन;
रोजर मायर्सन
2008 योहीरो नांबू;
मकोतो कोबायाशी;
तोशीहादे मोस्कवा
ओसामू शिमोमुरा;
मार्टिन चाल्फी;
रोजर त्सीन
हराल्ड ज़ुर हौजेन;
फ्रांसेस बेरे सिनुसी;
ल्यूक मोंतानिय
ज़्याँ मेरी गुस्ताव लेक्लेज़ियो मार्टी आख़्तिसारी पॉल क्रूगमैन
2009 चार्ल्स के काव,
विलार्ड स्टर्लिंग बॉयल,
जॉर्ज ई स्मिथ
वेंकटरामन् रामकृष्णन्;
थॉमस ए स्टैट्ज;
अदा ई योनाथ
एलिजाबेथ ब्लैकबर्न;
कैरोल ग्रीडर;
जैक शॉस्तक
हर्ता म्यूलर बराक ओबामा इलिनॉर ऑस्ट्रॉम,
ओलिवर विलियमसन
2010 रॉबर्ट एडवर्ड(ब्रिटेन); आंद्रे गिएम और काँस्टेंटीन नोवोसेलॉफ़ रिच्हर्द फ हेक;
इ-इच्हि नेगिशि;
अकिर सुजुकि
मारियो वर्गास लियोसा लू श्याबाओ पीटर डायमंड;
डेल मॉर्टेंसन ;
क्रिस्टोफ़र पिसारिदेस
2011 सॉल पर्लमटर
ब्रायन श्मिट
एडम रीस
डेनियल शेचमैन ब्रूस ब्यूल्टर, जूल्स ए हाफमैन, राल्फ स्टीनमैन तोमास त्रांसत्रोमर एलेन जानसन सरलीफ,
लिमाह रोबेर्ता गबोवी,
तवाकुल करमान
क्रिस्टोफर ए॰ सिम्स,
थॉमस जे॰ सार्जेंट
2012 ब्रायन कोबिका,
रॉबर्ट लेफ्कोविट्ज़
यूरोपीय संघ
2013 फ्रांसोवा आंगलेया,
पीटर हिग्स
मार्टिन कारप्लस,
माइकल लेविट,
एरिह वॉरशेल
जेम्स रॉथमैन,
रैंडी शेकमैन,
थॉमस सुडॉफ
एलिस मुनरो रासायनिक हथियार निषेध संगठन यूजीन फ़ामा,
लार्स पीटर हान्सेन,
रॉबर्ट जे शिलर
2014 इसामु अकासाकी
हिरोशी अमानो
शुजी नाकामूरा
एरिक बेत्ज़िग, स्टीफ़न हेल, विलियम एस्को मोइरनर जॉन ओ कीफ, मे-ब्रिट मोजर, एडवर्ड मोजर पैत्रिक मोदियानो कैलाश सत्यार्थी,
मलाला युसुफ़ज़ई
ज्याँ तिरोल
2015 तकाकी काजिता,आर्थर बी . मक्डोनल्ड टॉमस लिंडाह्ल,पॉल ल . मोडरिच ,अज़ीज़ संसार विलियम छ. कैम्पबेल ,सतोषी Ōमुरा ,यूयू तु स्वेतलाना अलेक्सिएविच तुनिसिअन नेशनल डायलाग क्वार्टेट एंगस डीटॉन
2016 डेविड जे थौलेस,डंकन हल्दैन,जॉन एम। कोस्टरलिट्ज़ जीन पियरे सौज;,फ्रेजर स्टोडडार्ट; ,बेन फ़िरिंगा योशिनोरी ओहसुमी बॉब डिलन जुआन मैनुअल सैंटोस ओलिवर हार्ट;,बेन्ग्त आर होल्म्स्तरोम
2017 राइनर वाइस, बैरी बैरिश, किप थोर्ने[8] [जैकस डयूबचित],[ जोएचिम फ्रैंक ], ,[रिचर्ड हेडरसन] जैफ्री सी हाल, माइकल रोसबाश, माइकल डब्ल्यू यंग[9] काज़ुओ इशिगुरो[10] नाभिकीय निरस्तीकरण हेतु अंतर्राषष्टीय अभियान(ICAN) [11]रिचर्ड थेलर

2018 के नोबेल पुरस्कार विजेता

नाम

क्षेत्र

योगदान

ऑर्थर एश्किन, गेरार्ड मौरोउ और दोन्ना स्ट्रिकलैंड

भौतिकी

लेजर फिजिक्स के क्षेत्र में।
फ्रांसिस एच. अर्नोल्ड, जॉर्ज पी. स्मिथ और सर ग्रेगरी पी. विंटर

रसायन

क्रमविकास के सिद्धांतों का उपयोग कर जैव ईंधन से ले कर औषधि तक, हर चीज बनाने में इस्तेमाल होने वाले एंजाइम का विकास करने के लिए।
जेम्स पी एलिसन और तासुकू होंजो

मनोविज्ञान या चिकित्सा

कैंसर थेरपी की खोज के लिए।

साहित्य

डॉक्टर डेनिस मुकवेगे (Dr. Denis Mukwege) और नादिया मुराद (Nadia Murad)

शांति

यौन हिंसा के खिलाफ संघर्ष के लिए।
विलियम डी नोर्दहॉस और पॉल एम. रोमर

अर्थशास्त्र

इकोनॉमिक ग्रोथ पर रिसर्च के लिए।

नोबेल फाउंडेशन (Nobel Foundation) 5 व्यक्तियों की एक टीम होती है, जिसका प्रधान मुखिया स्वीडन की किंग ऑफ काउंसलिंग द्वारा निर्धारित किया जाता है| और अन्य 4 सदस्य पुरस्कार देने वाली संस्थान द्वारा तय किये जाते है, नोबेल पुरस्कार स्वीडन की राजधानी स्टॉकहोम में आयोजित सम्मान में स्वीडिस राजा के माध्यम से दिया जाता है|

अभी तक यह नोबेल पुरस्कार कुल मिला कर 10 भारतीयों को प्राप्त है जिनमे से कई सम्मानित व्यक्ति भारत के नागरिक है , तथा कई सम्मानित व्यक्ति भारतीय मूल के विदेशी नागरिक है| किन-किन भारतीय व्यक्तियों को यह पुरस्कार प्राप्त है यह जानने के लिए नीचे दिए गये Link पर Click करे| नोबेल पुरस्कार से सम्मानित भारतीय व्यक्तियों की सूची

अब आईये जानते है इस वर्ष यानि 2018 का नोबेल पुरस्कार किन्हें दिया जा रहा है

भौतिकी में नोबेल पुरस्कार 2018

नोबेल पुरस्कार समिति द्वारा 02 अक्टूबर 2018 को भौतिकी के नोबेल पुरस्कारों की घोषणा की इस बार भौतिकी का नोबेल तीन लोगों को दिया जाएगा, जिसमें आर्थर अशकिन और गेर्राड मौरोउ और डोना स्ट्रिकलैंड का नाम शामिल है. इस पुरस्कार में आधा भाग आर्थर अशकिन जबकि आधे भाग में से गेर्राड मौरोउ और डोना स्ट्रिकलैंड को सम्मानित किया गया है.

 चिकित्सा में नोबेल पुरस्कार 2018

इस बार चिकित्सा के क्षेत्र में दो लोगों को सामूहिक तौर पर यह पुरस्कार दिया जा रहा है.
जेम्स पी एलिसन और तासुकू होंजो को कैंसर थेरपी की खोज के लिए यह सम्मान दिया जा रहा है. कैंसर की दुर्लभ बीमारी की इलाज के लिए दोनों वैज्ञानिकों ने ऐसी थेरपी विकसित की है. इससे शरीर की कोशिकाओं में इम्यून सिस्टम को कैंसर ट्यूमर से लड़ने के लिए मजबूत बनाया जा सकेगा.

 रसायन में नोबेल पुरस्कार 2018

वर्ष 2018 के रसायन विज्ञान का नोबेल पुरस्कार (Chemistry Nobel Prize 2018) तीन रसायन शास्त्रियों फ्रांसिस अर्नाल्ड (अमेरिका), जॉर्ज पी. स्मिथ (अमेरिका) और सर ग्रेगॅरी पी विंटर (ब्रिटेन) को दिया जाएगा।

इन्होंने एंजाइम्स और ऐंटीबॉडीज को विकसित करने के लिए क्रमिक विकास की शक्ति का इस्तेमाल किया है, जिससे नए फार्मास्यूटिकल्स और बायोफ्यूल का निर्माण हुआ है।

 शांति में नोबेल पुरस्कार 2018

ओस्लो में नॉर्वे की कमेटी की ओर से शांति पुरस्कार की घोषणा कर दी गई है. डेनिस मुकवेगे और नादिया मुराद  को नोबेल शांति पुरस्कार के लिए चुना गया है. इन दोनों का यौन हिंसा को युद्ध के हथियार की तरह इस्तेमाल होने के खिलाफ प्रयास में बड़ा योगदान रहा है.

साहित्य में नोबेल पुरस्कार 2018

इस वर्ष साहित्य का नोबेल पुरस्कार नहीं दिया जा रहा है क्योंकि नोबेल पुरस्कार का चुनाव करने वाली संस्था स्वीडिश एकेडमी की ज्यूरी की एक सदस्य के पति यौन शोषण के आरोपों में घिरे हैं जिसके चलते स्वीडिश एकेडमी विवादों में घिरी हुई है

अर्थशास्त्र में नोबेल पुरस्कार 2018

रॉयल स्वेडिश अकैडमी ऑफ साइंसेज ने अर्थशास्त्र के नोबेल पुरस्कार (Nobel Prize) की घोषणा कर दी है। यह पुरस्कार अमेरिकी अर्थशास्त्रियों विलियम डी नॉर्धौस और पॉल एम रोमर को दिया जायेगा।

जलवायु परिवर्तन पर नई तरह की तकनीकों की खोज के लिए उन्हें यह पुरस्कार दिया जाएगा। वे मैक्रोइकनॉमिक्स ऐनलिसिस के क्षेत्र से संबंध रखते हैं। उन्होंने प्रकृति और मार्केट इकनॉमी के बीच के संबंध को विस्तार देने वाले मॉडल बनाए। साथ ही जलवायु परिवर्तन से होने वाले नुकसान को रोकने के तरीकों पर खोज की

तो ये थी हमारी नोबेल पुरस्कार से सम्बन्धित एक महत्वपूर्ण पोस्ट जिसमे हमने वो सभी टॉपिक पर बात की जो किसी भी एकदिवसीय परीक्षा की नजर से बेहद ही महत्वपूर्ण है| आप सभी छात्र बंधुयो से निवेदन है की आप अपने सवाल य सुझाव हमे दीजिये जिससे हम आपकी जरूरत के हिसाब से नई पोस्ट लेकर आये| जिससे आपकी सफलता आपको जल्दी प्राप्त हो सके|

धन्यवाद..

SarkariJobGuide.com का निर्माण केवल छात्र को शिक्षा (Educational) क्षेत्र से सम्बन्धित जानकारी उपलब्ध करने के लिए किया गया है, तथा इस पर उपलब्ध पुस्तक/Notes/PDF Material/Books का मालिक SarkariJobGuide.com नहीं है, न ही बनाया और न ही स्कैन किया है। हम सिर्फ Internet पर पहले से उपलब्ध Link और Material प्रदान करते हैं। यदि किसी भी तरह से यह कानून का उल्लंघन करता है या कोई समस्या है तो कृपया हमें Mail करें SarkariJobGuide@gmail.com पर
You might also like
Leave A Reply

Your email address will not be published.

error: Content is protected !!